Czy chcesz się dowiedzieć, na jakie kategorie dzielą się ludzie kraby i w jaki sposób oddziałują na nasz rozwój osobisty oraz biznesowy?
Kliknij poniżej, żeby otrzymać bezpłatną infografikę o rodzajach ludzi krabów.
LUDZIE KRABY -
jak skutecznie osiągać cele rozwoju
Często jest tak, że gdy mówimy o naszych planach słyszymy komentarze typu „a po co ci to?”, „to i tak się nie uda?”, „na to i tak nikt się nie zgodzi”. Brzmi znajomo?
Okazuje się, że takie sytuacje wynikają z trenowanych przez lata zachowań! Potwierdza to wiele przykładów i osobistych doświadczeń osób w tym liderów firm, z którymi przeprowadzałem badania lub współpracowałem.
Wytrenowane osoby, które nieustająco zniechęcają do działań i rozwoju to ludzie kraby, bo żyją według reguły „jeśli ja tego nie mogę, to ty również nie możesz”.
Najczęściej spotkamy ich w strefie komfortu. Przebywają oni w sąsiedztwie zmiany i nie tylko nie chcą w tej zmianie uczestniczyć, ale próbują zniechęcać do niej ludzi w swoim otoczeniu.
Ludzi krabów dzielę na pozytywnych oraz negatywnych. Obie grupy postępują podobnie i odnoszą podobny skutek, ale przyczyny ich zachowania i motywacji są różne.
Co wspólnego z ludźmi krabami ma prawo zmiany? Jak wygląda poziom komfortu w drodze do wyznaczonego celu? I co z tym wszystkim wspólnego mają beczki z olejem rozstawiane na Saharze? Poznaj kolejne tajniki cybernetyki!
Często jest tak, że gdy mówimy o naszych planach słyszymy komentarze typu „a po co ci to?”, „to i tak się nie uda?”, „na to i tak nikt się nie zgodzi”. Brzmi znajomo?
Okazuje się, że takie sytuacje wynikają z trenowanych przez lata zachowań! Potwierdza to wiele przykładów i osobistych doświadczeń osób w tym liderów firm, z którymi przeprowadzałem badania lub współpracowałem.
Wytrenowane osoby, które nieustająco zniechęcają do działań i rozwoju to ludzie kraby, bo żyją według reguły „jeśli ja tego nie mogę, to ty również nie możesz”.
Najczęściej spotkamy ich w strefie komfortu. Przebywają oni w sąsiedztwie zmiany i nie tylko nie chcą w tej zmianie uczestniczyć, ale próbują zniechęcać do niej ludzi w swoim otoczeniu.
Ludzi krabów dzielę na pozytywnych oraz negatywnych. Obie grupy postępują podobnie i odnoszą podobny skutek, ale przyczyny ich zachowania i motywacji są różne.
Co wspólnego z ludźmi krabami ma prawo zmiany? Jak wygląda poziom komfortu w drodze do wyznaczonego celu? I co z tym wszystkim wspólnego mają beczki z olejem rozstawiane na Saharze? Poznaj kolejne tajniki cybernetyki!
Stawiając wiadro pełne krabów na pięknej plaży, tuż obok wody, nie musimy ich przykrywać pokrywką.
Kraby i tak z wiadra nie uciekną. Trzymając się wzajemnie, nie pozwalają wydostać się na zewnątrz żadnemu krabowi. Co więcej, potrafią one nawet zabić te osobniki, które mają zbyt dużą determinację do wyjścia z wiadra.
Takie zachowanie nazywane jest „mentalnością kraba” [1]. W przełożeniu na ludzi, dotyczy to tych, którzy żyją według reguły „jeśli ja tego nie mogę, to ty również nie możesz”. Dlatego też nazywani są „ludźmi krabami”.
To zjawisko bardzo obrazowo pokazuje podobieństwa w zachowaniu tych krabów i ludzi, którzy zamiast wziąć sprawy w swoje ręce czy polegać na swoich „szczypcach”, hamują innych. Ludzie kraby powstrzymują tych, którzy chcą „wyjść z wiadra” i „sięgnąć tego morza”. Podszczypują wypowiedziami typu: „a po co ci to?”, „a jak ci nie wyjdzie?”, „a jak ci nie zapłacą?”, „przecież nie masz tak źle”, „poczekaj, najpierw polej”…zapewne to znasz.
Spotkałem wiele osób, które po takich słowach skutecznie zniechęciły się do dalszych działań i porzuciły swoje marzenia i pomysły na nowe biznesy.
Nie jest to oczywiście reguła! Znam również wiele osób, które mimo ogromnych przeciwności i tak z determinacją realizują cele.
[1] A Phenomenological Analysis of the Crabs in the Barrel Syndrome Carliss D. Miller
Zostańmy na chwilę przy ludziach krabach.
Jeśli widzimy, że ktoś na nas stosuje takie zachowanie, albo jesteśmy obserwatorem takiej sytuacji, to samo zachowanie ludzi krabów w ogóle nie tłumaczy jego przyczyn. Oczywiście, wiele osób przytoczy wiele barwnych epitetów, które będą opisywać ich stosunek do „ludzi krabów”, ale dalej nie sięgną oni po przyczyny.
Badaniem przyczyn i źródeł oraz ich wpływu na skutki zajmuje się cybernetyka.
Jest to rozumowanie odwrotne do psychologii, która bada skutki i na ich podstawie próbuje ustalić przyczyny tego zdarzenia.
Gdyby ludzkość nauczyła się rozpoznawać przyczyny i łączyć je ze skutkami, świat i relacje wyglądałyby inaczej! W dalszej części postaram się zobrazować przyczyny zachowania „ludzi krabów” oraz jakie są zasady postępowania w ich otoczeniu.
PLAN
RZECZYWISTOŚĆ
STAN POCZĄTKOWY
Moim zdaniem, zachowania ludzi krabów wynikają z tzw. prawa zmiany (czytaj o prawie zmiany w artykule „Prawo zmiany, a strefa komfortu”. A skoro zmiana jest jedyną stałą rzeczą w życiu [2] , to warto się jej przyjrzeć , bo to właśnie moment, w którym pojawiają się ludzie kraby. Tym momentem jest właśnie zmiana.
Jeśli wyznaczamy sobie cel, to zwykle robimy to po to, żeby poprawić swoją sytuację i komfort. Załóżmy, że jesteśmy w punkcie A, gdzie mamy jakiś poziom poczucia komfortu i wyznaczamy sobie cel - punkt C, w którym chcemy mieć znacznie wyższy poziom satysfakcji. Większość ludzi myśli, że droga do realizacji tego celu będzie przebiegała na wykresie po linii prostej.
Rozpatrując dwa parametry: czas i poczucie komfortu stwierdzamy jednak, że ta droga prosta nie jest. Poczucie komfortu w punkcie A jest niższe niż w punkcie C, ale zgodnie z prawem zmiany poprawa komfortu musi odbyć się przez chwilowe jego pogorszenie. Ludzie są tak skonstruowani, że mogą czuć obawę przed zmianami. Wynika to z tego, że wychodzą wtedy ze swojej strefy komfortu.
Ludzi krabów najczęściej spotkamy w strefie komfortu. Przebywają oni w sąsiedztwie zmiany i nie tylko nie chcą w tej zmianie uczestniczyć, ale próbują zniechęcać do zmian ludzi w swoim otoczeniu. Gdy ludzie szykują się do zmiany, to najczęściej zapowiadają sobie tę drogę, idą nią i wtedy się często rozczarowują. Rozczarowują się nie dlatego, że coś im nie idzie - tylko, dlatego że jest inaczej niż założyli (patrz wykresy). Mają wrażenie, że to oni spowodowali, że źle wybrali - że droga jest zła.
Problem wynika z tego, że wyznaczając sobie cel nie zakładali, że pojawią się aż takie trudności. Zwykle powodują one „zmęczenie materiału” i osłabione morale, po czym pojawiają się wątpliwości. Celem zmiany miało być poprawienie komfortu, a efekt jest odwrotny - obniżona samoocena. Dlatego, tak wiele osób zniechęca się do wprowadzania zmian! Znając prawo zmiany i przyjmując, że to naturalne, że przyjdzie chwilowe pogorszenie komfortu, należy wybrać najlepszy dla siebie moment do jej wprowadzenia.
Przykładowo, jak ktoś chce rzucić palenie, to niech w jednym czasie nie planuje przeprowadzki, albo zmiany pracy. W momencie, gdy trudności się nakładają częściej zawracamy z drogi zmiany, a także pogłębiamy swój stereotyp o tym, że poprawa naszego komfortu jest niemożliwa. Ludzie wdrażając zmianę, czyli wyruszając z punktu A w drogę do punktu C liczą, że ta droga będzie łatwiejsza (rysunek 2.). I to im przeszkadza!
W związku z tym, z powodów psychologicznych czy psychicznych obawiają się, że źle wybrali i dlatego zawracają. Ludzie kraby wielokrotnie w swoim życiu idą i zawracają, idą i zawracają. Po wielu razach wypracowują sobie przekonanie, że zmiany są złe i nigdy nie jest tak jak się planowało. Niestety, zawracają do punktu wyjścia, ale z niższą samooceną! Każda kolejna próba rozpoczyna się z progu niższej samooceny.
Finalnie wolą zostać tu, gdzie są i nie wyznaczają sobie celów - nie zmieniają pracy, nie rozwijają nowych pomysłów na biznes, a więc nie zmieniają swoich przyzwyczajeń czy nawyków. W ten sposób blokują zmianę! Mniej szkodliwie byłoby, gdyby poprzestawali na blokowaniu siebie. Niestety blokują zmiany również u innych!
[2] "Jedyną stałą rzeczą w życiu jest zmiana" Heraklit z Efezu – zdanie aktualne od około 2500 lat.
Dla osób, które nie znają prawa zmiany wzrost dyskomfortu jest często przyczyną do zawrócenia, bo myślą, że źle wybrali lub po prostu nie byli w stanie osiągnąć zamierzonego celu.
Gdy taka sytuacja może powtórzyć się więcej niż raz, w różnych sytuacjach - po pewnym czasie osoba, która przez lata zebrała już wiele takich doświadczeń nabiera przekonania, że zmiany są złe i lepiej nic nie zmieniać, bo wychodzi gorzej niż było.
Takie są jej doświadczenia i takich osób znam wiele. Są one bardzo dobrymi kandydatami na pozytywnych ludzi krabów.
Pozytywni ludzie kraby, to często osoby bardzo bliskie, które nam życzą dobrze. Zwykle zgadzają się z naszymi celami i chcą poprawy naszego komfortu. Co więcej, będą się razem z nami cieszyć z naszych sukcesów.
Jednak często nas powstrzymują słowami „a po co ci to?”. Dlaczego?
Jako osoby bliskie chcą nas chronić przed pogorszeniem komfortu i rozczarowaniem. Tak naprawdę, robią to dla siebie. Dzięki temu mają poczucie, że właściwie pełnią rolę przyjaciela lub członka rodziny, który chroni swoich bliskich przed dodatkowymi problemami.
A co z negatywnymi ludźmi krabami?
Negatywni zachowują się podobnie, ale przyczyna ich zachowania jest inna.
Są to zwykle osoby z naszego otoczenia, które mają już ułożone z nami relacje. Jesteśmy ich podwładnym lub kolegą z pracy, sąsiadem lub rodziną. Uruchamiają się, gdy słyszą, że planujemy zmianę i wyznaczamy sobie konkretny cel. Takie osoby wiedzą, że jeżeli go osiągniemy, to zmieni się również nasza relacja z nimi samymi. Dlatego już na początku będą nas hamowały w rozwoju. To może dotyczyć wszystkiego: schudnięcia 10 kg, rzucenia palenia, zakupu kawalerki na wynajem, budowy domu, otwarcia nowego sklepu czy nowej firmy.
Negatywny człowiek krab nawet, jeśli będzie się cieszył z naszego sukcesu, to jednocześnie będzie to również wyzwanie dla niego. Zniechęcając nas do realizacji naszego celu, czyli „wyjścia z wiadra”, będzie chronił siebie przed niewygodną sytuacją lub zmianą w swoim otoczeniu. W momencie, gdy my osiągniemy cel, on sfrustruje się tym, dlaczego sam nie podjął się podobnego celu, mimo że nam się udało.
Tu dochodzimy do ciekawej konkluzji - tu wcale nie chodzi o nas. Ludzie kraby powstrzymują od działania nie dla nas, a dla siebie.
Ludzie kraby pozytywni, chcą się czuć dobrze z tym, że dobrze pełnią swoją rolę i chronią swoich bliskich, a negatywni chronią swoją pozycję, strefę komfortu, czyli swój status quo.
Ostatnio tyle się dzieje na świecie (pandemia, wojna, kryzys energetyczny, kryzys finansowy itd.). Nic dziwnego, że ludzie chronią się przed kolejnymi zmianami. Dzięki wiedzy o tym, jak działają ludzie kraby, łatwiej nam zrozumieć mechanizm takich osób.
Co robić i jak działać, jeśli założymy, że to prawda? Czy ich unikać? Czy dyskutować z nimi i przekonywać do naszych racji?
Ludzie kraby pozytywni to ci, którzy życzą nam dobrze, ale chcą nas ochronić - dlatego próbują nas zniechęcić do zmiany. Chcą, żebyśmy np. zostali w tej pracy, bo nie chcą żebyśmy mieli dyskomfort.
Natomiast, ludzie kraby negatywni mają silne cechy witalne (przywiązują uwagę do pozycji w stadzie, istotne są dla nich rzeczy materialne i status społeczny). Są to najczęściej osoby z naszego najbliższego otoczenia z ugruntowaną z nami relacją. Jeżeli my w ich oczach na ich tle wyglądamy właściwie to, jeżeli osiągniemy kolejny cel, oni na tle tego celu będą wyglądali gorzej. Będą mieć gorszą pozycję w firmie, mniejszy dom, gorszy samochód, mniejszą pensję, gorsze ubrania lub cokolwiek inne, co jest istotne dla nich z poziomu cech witalnych. W związku z tym, ta relacja między nimi a nami się zmieni. Ludzie kraby negatywni w obronie przed utratą relacji lub pozycji próbują zniechęcać osobę, która wyznacza sobie kolejne cele i zaciekle bronią tej sytuacji, która jest.
Jak się bronić przed ludźmi krabami?
Z ludźmi krabami się nie dyskutuje! Ludzie kraby pozytywne hamują nasz rozwój, żeby nas chronić, bo jako nasi przyjaciele, znajomi czy rodzina czują, że robią dobrze. A ludzie kraby negatywne hamują nasz rozwój dla ochrony siebie, żeby ich samopoczucie zostało w tym punkcie, który jest - czyli niezmienione.
Znając prawa zmiany wiemy, że pojawią się jakieś trudności, które będą wymagały wysiłku energii i samodyscypliny. Dlatego też warto rozsądnie gospodarować swoim czasem i energią na realizację drogi z punktu A do C, bo nasz komfort na pewno się obniży.
Warto unikać tłumaczenia ludziom krabom zasadności obranych celów i dowodzenia słuszności dróg ich realizacji. To nic nie da! Szkoda, zatem tej energii na zmianę przekonań ludzi krabów, bo co byśmy nie powiedzieli, to nie zmieni to ich stanowiska. A nawet, jeśli zmieni ich stanowisko, to odbędzie się to dużym kosztem po naszej stronie.
Gdy osiągniemy cel ludzie kraby i tak nas będą wspierać negatywnie, albo odsuną się od nas z powodów osobistych. W związku z tym, lepiej mieć świadomość tego, że ludzie kraby są wśród nas i oszczędzać swoją energię oraz czas na przejście z punktu A do punktu C. Warto podziękować pozytywnym ludziom krabom za troskę – oni będą się z nami cieszyć z naszych sukcesów. Z kolei, ludzie kraby negatywni z czasem odsuną się sami.
Chyba, że… zmieni się ich krabia mentalność.
Czy da się zmienić ludzi krabów, czy jednak muszą się zmienić samodzielnie?
Cybernetyka określa, że zachowanie człowieka zależy od właściwości człowieka i właściwości otoczenia, w jakim żyje.
Właściwości człowieka dzieli się na sztywne oraz elastyczne (więcej na ten temat w artykule „Cechy charakteru. Które z nich poddają się zmianom?”). Czy to, co kieruje ludźmi krabami to cechy sztywne czy elastyczne?
Jeżeli chodzi o motywację ludzi krabów w ujęciu cybernetycznym, to najczęściej zachowują się oni tak przede wszystkim z poziomu swoich cech sztywnych, które są odporne na wpływy z zewnątrz i wewnątrz. Cechy sztywne nie poddają się sterowaniu, wpływom, presjom. Zmieniają się jednak, wraz z wiekiem i mogą się zmieniać same z siebie!
Dlatego tak istotne jest, że my nie możemy wpłynąć na zmiany myślenia czy zachowania ludzi krabów! Wynika to z działania motywacji witalnej. Człowiek krab musi sam chcieć być tym krabem, który będzie dążył do wyjścia z wiadra i może się zmienić wyłącznie samodzielnie poprzez edukację. Musi też wiedzieć, że sama cecha sztywna się nie zmieni, ale jej przejawianie, czy zachowania wynikające z irytacji już zmienić się mogą. Do tego jednak, potrzebna jest informacja porządkująca i tej informacji dostarcza właśnie cybernetyka - zwłaszcza cybernetyka biznesowa.
Zaakceptowanie prawa zmiany jest punktem wyjściowym i podstawą zmiany siebie. Wiąże się, bowiem z wszystkimi rzeczami, które człowiek krab robi gorzej, ale chce je poprawić. I musi on przyjąć, że będzie miał chwilowe obniżenie komfortu, ale dotrze do punktu C, gdzie czeka na niego podwyższony komfort.
Nowa wiedza z zakresu cybernetyki jest informacją porządkującą i może spowodować, że wielu ludzi nie zmieniając swoich cech charakteru zmieni zachowanie, które na podstawie charakteru się tylko objawia.
Gdy już wiemy, jak działa prawo zmiany oraz jak oszczędzać czas i energię w towarzystwie ludzi krabów, czas wdrożyć zmianę.
Metodę wdrożenia nazwałem Sahara.
W XIX wieku, jak ludzie przejeżdżali pustynię, często gubili drogę w czasie burzy piaskowej i nie byli w stanie skutecznie przejechać dystansu. Tylko około 10% ludzi było w stanie skutecznie dotrzeć do celu, a to oczywiście przekładało się na gorsze interesy w okolicy. W związku z tym, zdecydowali, że muszą coś zmienić.
Rozstawili czarne beczki co jedną milę i dzięki temu zawsze było widać dwie sąsiednie beczki. Gdy była burza piaskowa z łatwością można było odnaleźć szlak beczek i podążać za nimi.
W nocy, dodatkowo dla oświetlenia szlaku podpalano beczki wypełnione olejem. Znaleźli się szybko ludzie, którzy w czasie swojego przejazdu przy okazji uzupełniali olej w tych beczkach i brali za to pieniądze. To spowodowało, że dziesięciokrotnie wzrosła skuteczność przejazdu przez Saharę i finalnie, biznes zaczął kręcić się lepiej.
Ta metoda zainspirowała mnie, żeby poruszanie się z punktu A do punktu C na linii prawa zmiany nazwać właśnie Saharą. Dlatego naszą drogę z punktu A do punktu C należy podzielić beczkami, tak żeby w razie trudności orientować się, który cel cząstkowy (beczkę) już osiągnęliśmy, a który cel (kolejna beczka) tuż przed nami.
Zamiast się stresować, zawracać czy wątpić w swój cel i zasadność wyznaczonej przez nas drogi, możemy po prostu stwierdzić, że skoro widzę obie beczki to znaczy, że jestem na właściwej drodze. I idę dalej - od beczki, do beczki, od beczki do beczki...
Ludzie kraby a środowisko
Przydatna wiedza w trakcie rozwoju i stawiania celów
Umiejętność rozpoznania osób posiadających krabią mentalność jest wiedzą bardzo przydatną zawsze, ale może przydać się szczególnie wtedy, gdy chcemy obrać sobie nowy cel, wprowadzić innowacje lub zacząć nową działalność, która wiąże się z wyjściem poza strefę komfortu.
Wierzę, że cybernetyczna wiedza, konsekwentnie i skutecznie, pozwoli osiągnąć zamierzone cele i zbudować wiele dobrych firm.
